Stanisława Kuszelewska-Rayska urodziła się 24 grudnia 1894 roku w Biskupicach Szlacheckich na Wołyniu, zmarła 24 stycznia 1966 roku w Londynie. Społecznica, wychowawczyni, varsavianistka, pisarka, tłumaczka literatury, zafascynowana harcerskim modelem wychowawczym.

1912 – wstąpiła do skautingu

1915 – prowadziła kolonie harcerskie w Moskwie

1916 – zadebiutowała wydaną w Moskwie książeczką O skautingu polskim

1917 – została komendantką harcerstwa polskiego w Mińsku; w ruchu harcerskim odpowiadała za sekcję pomocy Polakom więzionym przez bolszewików (brała udział w akcjach odbicia więźniów)

18–20 lutego 1918 – uczestniczyła z zastępem harcerek w zajęciu opanowanego przez wojska bolszewickie Mińska Litewskiego

Maj 1918 – została zaprzysiężonym członkiem tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej, zaangażowała się w tworzenie polskiego wywiadu na Wschodzie; w Komendzie Naczelnej 3 POW Wschód została zastępcą kierownika biura prasowego POW

Listopad 1918 – powróciła do Warszawy; pomagała Polakom walczącym o Lwów, a później z bolszewikami; pracowała jako sanitariuszka w pociągu medycznym kursującym między Warszawą a Lwowem

1920 – prowadziła biuro prasy i propagandy Służby Narodowej Kobiet; redagowała pismo „Nasza Praca”

31 grudnia 1936 – 3 stycznia 1937 – na XIII konferencji programowej instruktorek ZHP wystąpiła z referatem „Ideał na dziś i droga ku niemu”

Marzec 1943 – została zaprzysiężona w Armii Krajowej, miała pseudonim „Elżbieta”

1944 – w powstaniu warszawskim wraz z córką Ewą Matuszewską, pseudonim „Mewa”, walczyła na Mokotowie w batalionie „Olza” pułku „Baszta”; traumatycznym przeżyciem była śmierć córki, zamordowanej przez Niemców w egzekucji 26 września 1944 roku w okolicach Alei Niepodległości 117 (Ewa Matuszewska została odznaczona pośmiertnie Virtuti Militari); po upadku Mokotowa aresztowana przez Niemców, trafiła do obozu w Pruszkowie; uciekła z transportu pruszkowskiego w okolicach Kielc

1 października 1944 – została awansowana do stopnia podporucznika Wojska Polskiego

Lipiec 1945 – przez zieloną granicę opuściła Polskę; na emigracji współpracowała z prasą emigracyjną, głównie londyńskimi „Wiadomościami”

Była współzałożycielką i wiceprezesem Centralnego Towarzystwa Ogrodów Jordanowskich.
Zasiadała w Komisji Odczytowej i Radzie Programowej Polskiego Radia.

Opublikowała wiele tekstów w pismach: „Bluszcz”, „Kobieta Współczesna”, „Kurier Poranny”, „Gazeta Polska”, „Polska Zbrojna”, „Wiadomości Literackie”. Tłumaczyła dzieła Jacka Londona, Aldousa Huxleya, Donna Byrne’a, Harry’ego Sinclaira Lewisa.

Jest autorką przejmujących opowiadań: Kobiety (wyd. 1, Instytut Literacki, Rzym 1946); Dziwy życia (wyd. 1, F. Mildner and Sons, Londyn 1948), wyd. 1 krajowe obu zbiorów opowiadań, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2014.

Została odznaczona Złotym Krzyżem Niepodległości, odznaczona Krzyżem Orderu Virtuti Militari, Złotym Wawrzynem Akademickim za zasługi dla polskiej kultury.

Cenckiewicz S., „Rola zajęcy na miedzy” Stanisława Kuszelewska-Rayska (24 XII 1894 – 24 I 1966) [w:] S. Kuszelewska-Rayska, Kobiety, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2014, s. 389–429.

Harcerki 1911–1939. Historia, program, wychowanie, red. J. Raniecka-Bobrowska, PWN, Warszawa 1990, s. 126, 156.

Spławska W., Instruktorki Organizacji Harcerek ZHP poza Krajem po roku 1945, Główna Kwatera Harcerek ZHP poza Krajem, Londyn 2004, s. 87.