ZAANGAŻOWANIE OBYWATELSKIE SŁUCHACZY UNIWERSYTETU TRZECIEGO WIEKU (wersja papierowa)

Książka dotyczy kilku ważnych zagadnień z punktu widzenia analiz współczesnego społeczeństwa Polski. Jest to z pewnością praca o jednym z elementów kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego, o aktywności społecznej ludzi starych i funkcjonowaniu kluczowej społecznie instytucji, jaką są Uniwersytety Trzeciego Wieku. Jest to wreszcie publikacja, którą umiejscowiłbym też na pograniczu socjologii polityki, ponieważ dotyczy ona pewnych form aktywności politycznej. Jest to więc książka z pogranicza kilku subdyscyplin.

Z recenzji prof. dra hab. Jacka Wodza

 

Z WSTĘPU

W publikacji koncentruję się na jednym z tych celów, jakim jest aktywizacja społeczna osób starszych, a dokładniej (jak w podtytule książki): aktywny udział w życiu politycznym a inne postawy społeczne słuchaczy.
Ludzie starsi wiele lat przeżyli w systemie społeczno-politycznym, w którym panowało przeświadczenie, że przeciętny obywatel nie ma wpływu na politykę. Była ona zarezerwowana dla grupy skupionej wokół jednej partii, do której przynależność wymagała niemal całkowitego podporządkowania się. Wybory miały praktycznie minimalny wpływ na to, co działo się w kraju. Stąd też panowała atmosfera zniechęcenia do angażowania się w politykę. Społeczeństwo charakteryzowało się jednak dużą aktywnością społeczną, samopomocową, ludzie pomagali sobie wzajemnie. Dzisiaj natomiast możemy jako obywatele podejmować odpowiedzialność za państwo, w tym również za działania o charakterze politycznym. Wybory do władz na różnych szczeblach są – w pełnym tego słowa znaczeniu – wolne. Uwzględniając przeszłość starszych pokoleń, zasadne wydaje się postawienie pytania: „Czy i w jaki sposób ludzie starsi zmienili swoje przeświadczenie o możliwości wpływania na politykę państwa?”. To właśnie zagadnienie podejmuję w książce.

Po pierwszych wolnych wyborach w 1989 roku ludzie starsi coraz częściej doświadczają, że są w pełni obywatelami wraz z przysługującymi im prawami – również w sferze politycznej. Stąd też do postawionego już wcześniej pytania dodaję kolejne, bardziej szczegółowe: „Na ile zaangażowaniu społecznemu obywateli odpowiada ich zaangażowanie o charakterze politycznym?”. Odpowiednio do tych pytań formułuję problematykę niniejszej książki, zawartą w następującej hipotezie: „Uczestnicy uniwersytetu trzeciego wieku odznaczają się dużym zaangażowaniem obywatelskim, przejawiającym się między innymi przez postawy polityczne, które są tym silniejsze, im mocniejsze są pozostałe postawy społeczne”.

Książka składa się z ośmiu rozdziałów. W pierwszych dwóch zaangażowanie obywatelskie przedstawię w kontekście społeczeństwa obywatelskiego. Biorąc pod uwagę fakt, że koncepcja ta wywodzi się z republikańskiej i liberalnej tradycji myśli politycznej, zaangażowanie obywatelskie, które w tej przestrzeni łączy się z troską o dobro wspólne, zostało opisane przez cechy charakteryzujące aktywnego obywatela z uwzględnieniem jego praw politycznych oraz udziałem w różnego rodzaju stowarzyszeniach i organizacjach społecznych. Na podstawie literatury omówię cnoty obywatelskie, aktywność obywatelską wyrażoną troską o dobro wspólne. W interesującym mnie zakresie tematycznym przedstawię wyniki wcześniejszych badań empirycznych dotyczących postaw obywatelskich i ich uwarunkowań. W kolejnych dwóch rozdziałach zajmę się uniwersytetem trzeciego wieku – przedstawię jego historię i główne idee oraz ukażę go jako instytucję wspomagającą rozwój aktywności osób starszych. W tym miejscu zostaną też wymienione i szczegółowo opisane te placówki, których słuchacze wzięli udział w przeprowadzonych przeze mnie badaniach.

Część empiryczna składa się z rozdziału metodologicznego oraz trzech rozdziałów przedstawiających wyniki badań. Na podstawie wypowiedzi zawartych w kwestionariuszu ankiety, który został utworzony między innymi na podstawie badań pilotażowych i literatury przedmiotu, dokonam szczegółowego opisu zainteresowań i zaangażowania społecznego słuchaczy oraz ich zaangażowania politycznego. Na tyle, na ile będzie to możliwe, postaram się o ukazanie związków pomiędzy wymienionymi tutaj rodzajami zainteresowań i aktywności słuchaczy – odpowiednio do wysuniętych pytań badawczych i hipotezy. W próbie interpretacji uzyskanych wyników badań własnych będę się również odwoływać do badań i opracowań innych autorów zajmujących się podobną problematyką.

Analiza wyników własnych badań, a także uwzględnienie opracowań innych autorów pozwoli mi na wysunięcie postulatów – celem doskonalenia działalności uniwersytetów trzeciego wieku. Mając na uwadze postawy polityczne, można stwierdzić, że przeprowadzone badania mogą się przyczynić do lepszego zrozumienia tych postaw u starszego pokolenia, które z racji pełnionych przez siebie ról społecznych, w tym także rodzinnych, wpływają na młodsze generacje, które przejęły lub przejmą odpowiedzialność za państwo, rozumiane jako społeczeństwo w procesie przemian w kierunku społeczeństwa obywatelskiego – świadomego swoich praw i obowiązków.

 

Polecamy również z tej kategorii: